Хөгжмийн хичээлийн орхигдсон агуулгыг хэрхэн нөхөх арга зүйн зөвлөмжийг 1-5 дугаар ангид хөгжмийн хичээлээр олгох чадваруудад тулгуурлан багш, эцэг эх, сурагчдад зөвлөсөн байдлаар томьёолов.
Хүүхдийн хөгжим СОНСОХ чадварын тухайд:
Хичээлийн сэдэв:
4.1.a. К.Сен-Санс “Заан”
https://www.youtube.com/watch?v=fye9Kp1GK9Y
4.1.a. К.Сен-Санс “Арслангийн марш” https://www.youtube.com/watch?v=ahdPD2bmPy0&t=3s
4.2.a.Э.Григ “Эльфүүдийн бүжиг” https://www.youtube.com/watch?v=wzkfxlrLVXo
4.2.а.Ф.Шопен “Прелюди” https://www.youtube.com/watch?v=MveNaSWcLOQ
Багш нарт:
Сонсох үйлийг дүрст бичлэгтэй, ноот бичвэртэй хослуулж хөгжмийн өгүүлэмжийг илүү ойлгомжтой болгох мөн зураглалыг хөгжмийн илэрхийллийн аргуудтай холбож заах “Эльфүүдийн бүжиг” зохиолын хувьд хэдийгээр мазурка бүжгийн шинж төрхтэй боловч дунд зэргийн хурдтай бичигдсэн нь уянгын шинжтэй болгожээ. Хөгжмийн илэрхийллийн бас нэгэн чухал хэрэглүүр бол хурд гэдгийг сурагчдад тайлбарлан өгөх хэрэгтэй.
Эцэг эхчүүдэд:
Сонсох боломжоор буюу чихэвч, техник хэрэгслээр хангаж өгөх
Сонсох үйлийг хараатай хослуулахад интернэт орчноор туслах
Хэрхэн сонсох, юу олж сонсохыг багшийн заасан хичээлийн тусламжтай хүүхэдтэйгээ хамтран хийх
Сурагчдад:
Анхаарлаа төвлөрүүлэн сонсох
Сонсголын анализ хийж анхаарч сонсох
Хөгжмийн хэлийг тайлж унших
Утга санааг ойлгож сонсох
Дүрслэлт зураглалын тусламжтайгаар сонсох

Хүүхдийн ДУУЛАХ чадварын тухайд:
Хичээлийн сэдэв:
4.2.б. “Болжмор” дуу сурах бичгийн 21 дугаар хуудас
4.2.б. Улиралтай холбоотой хүүхдийн дуу
/Багшийн сонголтоор/
Багш нарт:
Орхигдсон агуулгыг багш цахим хичээлээр бэлтгэн хүргэх
Лига, легато хоёрын ялгааг ойлгуулахдаа үгийн хуваарилалт дээр тулгуурлан дуулуулна.
Дууны хурд, тэмдэглэгээнүүд, айзам хэмжээ, зогсоцууд, үсрэлтүүд, хаана амьсгаа
авах, хэрхэн зөв амьсгаа авах, мажор минорын ялгаатай сонсогдож байгааг дууны ноот дээр ажиглуулан ярилцаарай.
Эцэг эхчүүдэд:
Багшийн өгсөн даалгаврыг цаг тухайд нь хийж өгөхөд анхаарах, мөн тоглоомын аргаар ойлгуулах нь илүү үр дүнтэй.
Сурагчдад:
КАНОН – Аялгууг даган хөөцөлдөж дуулах аргыг олон давтаж ойлгох
Хоёр хоолойгоор дуулж сурахад хамгийн гол нь бие биеэ маш анхааралтай сонсож зөөлөн дуулах
Хүүхдийн ХӨГЖИМДӨХ чадварын тухайд:
Хичээлийн сэдэв:
4.3.в.Бишгүүрээр хөгжимдье
/Сурах бичгийн 30 дугаар хуудас/+Багшийн сонголтоор/
Багш нарт:
Бишгүүр хөгжмөөр багш өөрөө тоглож видео бичлэг хийж оруулах, зэмсэг дээр чанга, даяарын ялгааг илүү тод томруун гаргаж хөгжимдөх боломжтой болсонтой холбоотой.
Багш бишгүүр хөгжмөөр хөгжимдүүлэх дасгалуудыг сурч өөрөө дасгал сургуулилт хийсэн байх нь түүнийг сурагчдад заахад гарах хүндрэлүүдийг тайлбарлахад хялбар болно.
Эцэг эхчүүдэд:
Хөгжимдөх ая, зохиолын линк холбоосыг холбож өгөх хөгжимдөх нөхцөлийг бүрдүүлж өгөх
Сурагчдад:
Бишгүүр хөгжмөөр хөгжимдөхдөө дүрмийн дагуу бие даан давтах, хүчдэлийн тэмдгүүдийг хэрэглэх
Бишгүүрээр гүйцэтгэх дасгалуудыг хөгжимдөхийн өмнө хэмнэлийг сайн ажиглах

Хүүхдийн БҮЖИГЛЭХ чадварын тухайд:
Хичээлийн сэдэв:
4.2.г. “Хамтдаа бүжиглэе” сурах бичгийн 33 дугаар хуудас тойрон бүжиг + багшийн сонголтоор
Багш нарт:
Энэ хөгжимт хөдөлгөөн нь дан хөлийн хөдөлгөөнөөс бүтсэн учраас эхлээд хүүхдүүд гараа ташаандаа авч байгаад бие даан ганцаараа хийж гүйцэтгэж сурна. Сурах бичгийн зургийн дарааллын дагуу хийж гүйцэтгэх аргачиллыг зөв заах
Эцэг эхчүүдэд:
Цахим, онлайн, танхимын хосолсон орчинд сурах нөхцөлийг бүрдүүлж хяналт тавих
Сурагчдад:
Хүүхдүүд хөдөлгөөнийг сайн хийж сурсны дараа хамтаараа гүйцэтгэх хэрэгтэй.
Багшийн өгсөн үүрэг даалгаврыг цаг тухайд нь гүйцэтгэх
Хүүхдийн ЗОХИОН НАЙРУУЛАХ чадварын тухайд:
Хичээлийн сэдэв:
Сурах бичгийн 34, 35 дугаар хуудасны дасгал ажлууд+дуулах дуу, хөгжимдөх зохиолд анализ хийх дасгалууд econtent-ийн интерактив хичээл
Багш нарт зөвлөх нь:
econtent дахь интерактив хичээлийг хэсэгчлэн хичээлдээ ашиглах, тайлбарлуулах, түүнчлэн дахилт, хувиргал, түлхүүр, айзам хэмжээ, хүчдэл, ноотнууд, легато, стаккато тэмдгүүдийг зөв нэрлэн бичих даалгавраар орлуулж болно.
Дүрст тэмдэглэгээнүүдийн нэрийг багш 5 минутын хугацаанд нэрлүүлэн бичүүлээрэй.
Эцэг эхчүүдэд зөвлөх нь:
Хүүхэдтэйгээ даалгаврыг хамтарч гүйцэтгэх, хэрэгтэй хэрэглэдэхүүнийг нь бэлдэж өгөх
Сурагчдад зөвлөх нь:
econtent дахь интерактив хичээлийг бие даан судалж, хичээлийн бататгалыг хийх
Хөгжмийн илэрхийллүүдийг сурагчид нэрлэхийн зэрэгцээ үүргийг нь мэддэг байх хэрэгтэй.

ТӨСӨЛТ АЖИЛ, ТҮҮНИЙ ҮР НӨЛӨӨ

Түлхүүр үгс: Төслийн арга, хүүхдийн бие даасан үйл ажиллагаа, төслийн соёл, төслийн бүтэц, сургалтын төсөл, төслийн төрлүүд.

Сүүлийн жилүүдэд сургалтын арга технологид ахиц дэвшил гарч байгаа хэдий ч систем хандлагатай сургалтын технологи өнөөгийн цаг үед чухал байна. Бага насны хүүхдийн нас, сэтгэхүйн хөгжлийн онцлог, сургалтыг бүтээлч сэтгэхүйд хөгжүүлэх арга болон зэргээс төсөлт ажлын хэрэгцээ шаардлагыг тодорхойлж болдог.

Олон улсад боловсролын тогтолцооны бүх түвшинд өнөөдөр хамгийн үр дүнтэй байх сургалтын технологи, инновацийг эрэлхийлэх хэрэгцээ шаардлага тулгаран гарч, эдгээр технологийн нэг нь төсөл юм гэж үзэж байна.

Төслийг нилээд өргөн хүрээнд судалгаа, бүтээлч үйл ажиллагаанд суурилсан, аливаа шинэ зүйлийг ойлгох зохиох, түүнийгээ нээлттэй эзэмших, өөрийгөө илэрхийлэх чадвартай байж, оновчтой шийдвэр гаргах, бие биедээ туслах чадварт суралцан, хэрэгцээ сонирхлыг томъёолж, боломжийг хэрэгжүүлэх арга гэж тодорхойлсон байдаг.

Төсөлт ажлын өвөг дээдсийг Э.Паркхурст гэж үздэг. (Далтон төлөвлөгөө, 1919).

Н.Ю.Пахомова төслийн аргыг “хувь хүнд чиглэсэн технологи, арга зам” гэж тодорхойлжээ. Энэ нь суралцагчдын  бие даасан үйл ажиллагааг зохион байгуулах, асуудлыг шийдвэрлэх, асуудлыг нэгтгэсэн байдлаар харах, хандлага, бүлгийн арга, тусгал, танилцуулга, судалгаа болон бусад арга техник юм гэж үзжээ.

Төслийн технологийн цөм нь бие даасан судалгаа, танин мэдэхүйн, тоглох, хүүхдийн бүтээлч, үр бүтээлтэй үйл ажиллагаа бөгөөд хэрэгжүүлэх явцад хүүхэд өөрийгөө болон хүрээлэн буй ертөнцийг сурч мэдсэн, шинэ мэдлэгийг бодит байдалтай уялдуулан харж чаддагаараа онцлогтой.

Хүүхдийн сониуч байдал, ажиглалт, шинээр гарч ирж буй асуултын хариуг бие даан хайх хүсэл тэдний тавьж буй асуултуудаас харагддаг. Энэ хугацаанд даалгавар, сэтгэлгээний арга, яриа, уран сайхны болон бусад үйл ажиллагааны төрлийг ашиглан сургалтын болон бүтээлч байдлыг шийдвэрлэх ерөнхий арга замуудын хоорондын уялдаа холбоог хангах нь чухал байна.

Таваас зургаан насандаа хүүхдүүд аливаа юмс үзэгдэл тогтвортой анхаарч, эргэцүүлэн бодож, анализ, синтез хийж чаддаг бөгөөд сонирхол, чадвараа мэдэрч өөрийгөө үнэлэх эхлэл тавигддаг гэж үздэг.

Төсөлт ажил нь бага насны хүүхдийн нас сэтгэхүйн онцлогт тохирсон олон давуу талтай байна. Үүнд: амьдралд ойр, сонирхолтой үйл явдлууд болон танил юмсын ер бусын шинж чанарын уялдаа холбоог харуулах; бодит болон субьектив  тодорхой үр дүнд хүрэх; сургалтын чиглэлээр хуваагдахгүй; олон төрлийн үйл ажиллагаа явуулах; ач холбогдол нь зөвхөн үр дүн бус бөгөөд өөрөөрөө байж, өөрийн хэмнэлээр үйл ажиллагаанд оролцох боломж бүрдэх; хэсэг бүлгээр ажиллахдаа өөрийн харилцах хамтрах түнш, найзаа сонгох зэрэг харилцааны хэлбэрээ сонгох; танин мэдэх, бие даасан байдал, өмнө нь эзэмшсэн мэдлэг чадвараа ашиглах зэрэг давуу талуудыг нэрлэж болно.

Төслийн ангилал

  1. Танин мэдэхүйн шинжлэх ухааны аргуудыг ашигласан төслүүд (таамаглал) (ажиглалт, туршилт). Туршлагаас харахад бага насны хүүхдүүд төслийн зорилгыг тодорхойлох, үйл ажиллагааны төлөвлөгөө боловсруулах, асуудлыг шийдвэрлэх арга замын талаар хэлэлцэх, төлөвлөсөн төлөвлөгөөгөө хэрэгжүүлэх үе шатанд бүрэн оролцогч болж чаддаг байна.
  2. Хөгжөөн баясгах, бүтээлч төслүүд,

Театр сонирхогчид тоглолт, видео, хүүхэлдэйн киноны зураг авалт хийх зэргээр тоглож, төсөлд оролцдог. Тав зургаан настай хүүхдүүд аливаа үл явдалд хэсэгчлэн оролцож тоглодог боловч гол төлөв насанд хүрэгчдийн хуваарилсан дүрд орж, тоглодог байна.

  1. Адал явдал, тоглоомын төслүүд нь нарийвчилсан бүтэцгүй, зөвхөн тоймлон харуулсан байдаг. Ийм төсөлд оролцогчид төслийн мөн чанар, агуулгад үндэслэн тодорхой үүрэг гүйцэтгэдэг. Эдгээр нь тодорхой асуудал эсвэл тухайн нөхцөл байдалд алива үйл ажиллагааг дууриасан утга зохиолын баатрууд эсвэл зохиомол дүрүүд байж болно. Энэ үед дүрд тоглох тоглоом дээр суурилдаг тул хүүхдүүд дуртайяа төслийн үйл ажиллагаанд оролцож, дүрээ амархан эзэмшиж, үйл ажиллагаанд идэвхтэй оролцож, сонирхолтой мэдээлэл цуглуулж, шаардлагатай үйлдлүүдийг хийдэг.
  2. Мэдээллийн төслүүд нь аливаа объект, үзэгдлийн талаар мэдээлэл цуглуулах, дүн шинжилгээ хийхэд чиглэгддэг. Хүүхдүүдийн төрөлхийн сониуч, аливаа зүйлийн учрыг олох, тулгарсан асууудлыг шийдвэрлэхэд хурдацтай суралцдаг тул нийгэм бусдад шаардлагатай үйл явцад идэвхтэй оролцож, мэдээллийн төсөлд дуртайяа хамрагддаг бөгөөд төлөвлөсөн үр дүн тодорхой байдаг. Төсөл дээр ажиллаж байхдаа хүүхдүүдийн бие даасан байдлыг хангахын тулд багш нарийвчилсан төлөвлөгөө гаргаж, шаардлагатай үйл ажиллагааны дарааллыг оновчтой тодорхойлох нь чухал юм.

Практикт чиглэсэн төслүүд нь бодитой эсвэл субьектив байдлаар хүрэх ажилтай холбоотой байдаг.

Мэдээлэл, судалгаа, бүтээлч төслүүдээс ялгаатай нь энэ тохиолдолд зорилгод хүрэхэд чиглэсэн үйл ажиллагааны хүрээ өөр байж болно. Төслүүдийг бүрэлдэхүүн, оролцогчдын тоогоор; үр дүнгийн тодорхой байдлын хэмжээгээр; хэрэгжүүлэх нөхцөлөөр (богино ба урт хугацааны); сэдвээр нь мөн ангилдаг. Төслийн үйл ажиллагааг чадварлаг бүтээхийн тулд төлөвлөсөн төслийн төрлийг тодорхойлох шаардлагатай байдаг, учир нь төслийн төрөл тус бүр нь тодорхой логик холбоотой байдаг.

Төслийн сэдвүүдийг жишээ болгон авч үзье:

  • Хүний дотор юу байдаг вэ?
  • Эрүүл мэндийн цагаан толгой;
  • Өвөл, зуны тоглоомын төрөл, эсвэл өвөл, зуны улиралд яаж тоглох вэ?
  • Хэрхэн, яаж сайхан мөрөөдөлтэй болох вэ?
  • Би тамирчин болохыг хүсдэг.
  • Спортын нэвтэрхий толь бичиг.
  • Бид дизайн хийдэг.
  • Модон морины үүсэл
  • Хог хаягдал
  • Шувууд

Цэцэрлэгийн төсөлт ажил нь “төсөл доторх төсөл” юм. Багш нь хүүхдүүдийн бүтээлч, танин мэдэхүйн, практик үйл ажиллагааны явцыг загварчилдаг бөгөөд үүнд үндэслэсэн асуудлыг шийдвэрлэх хэрэгцээг төдийгүй хүүхдийн хөгжлийн хэрэгцээ шаардлагуудыг харгалзан үздэг. Тиймээс төсөл бол янз бүрийн үйл ажиллагааны санамсаргүй цуглуулга биш юм.

Төсөлд суурилсан суралцахуй


What is PBL?

Бодит амьдралаас урган гарсан тодорхой асуултад хариулах, тулгамдсан асуудлыг шийдэхийн тулд эрэл хайгуул, судалгаа шинжилгээ хийх, тодорхой бүтээл туурвих замаар мэдлэг, чадвар эзэмшихэд суралцагчдыг хөтлөх сургалтын арга.

/Buck institute of Education. USA/

Төсөлд суурилсан сургалт (PBL) нь суралцагчид бодит ертөнц болон хувь хүний хувьд ач холбогдолтой төслүүдэд идэвхтэй оролцож суралцдаг сургалтын арга юм.

Gold Standard PBL-Төсөлд суурилсан суралцахуйн алтан стандарт

Төсөлд суурилсан сургалтын 7 үйл ажиллагаа

Дизайн ба төлөвлөлт

Багш нар өөрсдийн нөхцөл байдал, хүүхдэд зориулан төсөл зохиож, дасан зохицож, түүний хэрэгжилтийг эхлүүлэхээс оргил үе хүртэл төлөвлөхийн зэрэгцээ хүүхдийн дуу хоолой, сонголтыг тодорхой хэмжээгээр олгодог.

Сургалтын хөтөлбөрт нийцүүлэх

Багш нар төслийг төлөвлөхдөө сургалтын хөтөлбөрт баримжаалж, хамрагдах агуулгын үндсэн мэдлэг, ойлголтыг тусгасан эсэхийг шалгадаг.

Соёлыг бий болгох

Багш нар суралцагчдын бие даасан байдал, өсөлт хөгжилт, нээлттэй эрэл хайгуул, багаар ажиллах, чанарт анхаарал хандуулахыг ил, далд хэлбэрээр сурталчилдаг.

Үйл ажиллагааг удирдах

Багш нар суралцагчидтай хамтран даалгавар, хуваарийг зохион байгуулах, хяналтын цэг, хугацааг тогтоох, нөөцийг хайж олох, ашиглах, бүтээгдэхүүн бий болгох, олон нийтэд нээлттэй болгох зэрэг ажлыг гүйцэтгэдэг.

Суралцагчдын сургалтын үе шат

Багш нар бүх хүүхдүүдийг төслийн зорилгод хүрэхэд нь дэмжлэг үзүүлэхийн тулд төрөл бүрийн сургалт, үйл ажиллагааг, арга хэрэгсэл, хэрэглэгдэхүүн, сургалтын арга ашигладаг.

Суралцагчдын сурах чадварыг үнэлэх

Багш нар мэдлэг, ойлголт, амжилтын ур чадварын төлөвшүүлэх болон нэгтгэн дүгнэх үнэлгээг ашигладаг бөгөөд багийн болон ганцаарчилсан ажлын өөрийн болон үе тэнгийнхний үнэлгээг багтаадаг.

Оролцох, Дасгалжуулагч

Багш нар суралцагчидтай зэрэгцэн суралцаж, бүтээж, ур чадвараа хөгжүүлэх, дахин чиглүүлэх, урамшуулах, баяр тэмдэглэх үйл ажиллагааг зохион байгуулдаг.

Сургуулийн өмнөх боловсролын багшийн хөгжил хариуцсан

мэргэжилтэн Б.Мөнхзаяа

Коронавируст халдварын цар тахалтай холбоотойгоор бүх шатны боловсролын байгууллагын хичээл, сургалтын үйл ажиллагааг тасалдуулахгүйн тулд теле болон цахим хэлбэрээр зохион байгуулсан боловч сурагчдын эх хэлээрээ эх, эсээ зохион бичих чадвар ихээхэн хоцрогджээ. Иймээс зохион бичих чадварын хоцрогдлыг арилгахад дараах ажлыг хийхийг зөвлөж байна.

Сүүлийн жилүүдэд ахлах ангиудад физик сургалтын агуулга гүнзгийрч, улмаар гадаад дотоодын их дээд сургуульд элсэгчдэд тавигдах шаардлага нэмэгдэж байна. Иймээс физик сургалтын чанарыг дээшлүүлэхийн тулд БСШУСЯ-наас байгалийн ухааны хичээлийн сургалтад ашиглах үзүүлэн, лабораторийн тоног төхөөрөмжүүдийг сургуулиудад хуваарилж байна. Ялангуяа шинээр ирсэн физикийн хичээлийн багаж хэрэгслэл нь физикийн үзэгдэл ба хуулийг шалгах, физик тогтмолуудыг тодорхойлох, лабораторийн ажлын хэмжилт хийж, тооцоо судалгаа явуулж болохоор байгаа нь өмнө ирж байсан багажуудаас ялгаатай байна.

 Физикийн лабораторийн ажлын ангилал.

  1. Агуулгаар нь

а. механик

б. Молекул физик

в. Цахилгаан

г. Оптик

д. Квант физик

  1. Ажлыг гүйцэтгэх аргаар нь

а. Судалгааны

б. Ажиглалтын

в. Ажлын хэмжилтийн

г. Чанарын судалгаа

  1. Сургалт явагдах байдлаар нь

а.  Урьдчилсан   б. Үзүүлэн таниулах байдлаар  в. Үр дүнгээр нь

  1. Сурагчдын бие даах байдлаар нь

а. Шалгах     б.  Эрэл хайлт хийх     в. Бүтээх

  1. Зохион явуулах шинжээр нь

а. Нэгэн зэрэг явагдах лабораторийн ажил  б. Физикийн практикум  в. Гэрийн туршилт

  1. Сургалтын зорилгоор нь

а. Шинийг судлах

б. Давтах

в. Бататгах

г.  Физик үзэгдлийг ажиглах ба судлах

д. Зарим багажийн бүтэц, ажиллагаатай танилцах

е. Хуулийн тоон хэмжээг шалгах

ё. Бодисын шинж чанар, физик тогтмолыг тодорхойлох

 

Лабораторийн ажлын заавар боловсруулах арга зүй

Лабораторийн ажлын ангиллаас хамаарч ажлын зорилго, агуулга, арга зүй, хэмжлийн үр дүнг боловсруулах, шинжилгээ дүгнэлт гаргах асуудлууд гарч ирнэ. Лабораторийн ажлын заавар боловсруулахдаа энэ бүхэнд нарийвчлан хандах хэрэгтэй. Мөн хэд дүгээр ангид, анги танхимын багтаамж, сурагчдын тоо, хичээлийн үргэлжлэх хугацаа зэргийг тооцоолно.

Лабораторийн ажлын заавар заавал нэг загвартай байх албагүй бөгөөд анги бүлэг хичээлийн агуулгаасаа хамаарч өөр өөр хувилбартай байж болно. Манай ихэнх сургуулиудад нэг ангийн хүүхдийн тоо олон,  хүүхдүүд лабораторийн ажлын заавартай урьдчилан танилцах боломжгүй. Физикийн лабораторид байгаа багаж төхөөрөмжүүд нь нэгэн зэрэг анги нийтийг хамарсан ажил явуулах боломжгүй зэргийг харгалзан хэсэгчилсэн буюу багаар зохион байгуулж явуулж болно.

Шинээр ирсэн багаж хэрэгслэлийг сургалтад бүрэн ашиглахын тулд лабораторийн ажлын үлгэрчилсэн зааврыг гаргасан юм. Багш бүр өөрийн сургуулийнхаа онцлогт тохируулан лабораторийн ажлын заавар боловсруулан хэрэглэвэл илүү үр дүнтэй болно. Заавар боловсруулахдаа дараах зөвлөмжийг анхаарч ашиглаарай.

Ажлын зорилгыг тодорхойлохдоо тухайн лабораторийн ажлыг сурагч гүйцэтгэснээр ямар мэдлэг, чадвар дадал эзэмших вэ гэдэгт чиглүүлнэ.

Ашиглах багаж төхөөрөмжийг бүрдүүлэхдээ шинээр ирсэн төхөөрөмжөө хуучин багажуудтайгаа хослуулах ба гарын доорхи материалуудыг ашиглаарай.

Ажлын заавар гэсэн хэсэгт; сурагчид тухайн ажлын талаар  тэр бүр онолын мэдлэг хангалтгүй тул ажил нь хугацаандаа амжихгүй хичээл үр дүн муутай өнгөрдөг иймээс лабораторийн ажлын зааварт  онолын товч мэдээлэл, томъёог оруулж өгсөн.

Ажлын дарааллын хэсэгт сурагчид

  1. Ажлын заавартайгаа танилцаж юу мэдэж хэрхэн яаж ажиллах талаар багшдаа шалгуулж, багажтайгаа ажиллах зөвшөөрөл авна.
  2. Багаж хэрэгслэлээ угсарч ажиллуулах талаар багшдаа шалгуулан хэмжилт бүрийг тусгайлан бэлтгэсэн хүснэгтэнд бичнэ.
  3. Хэмжилтийнхээ дагуу холбогдох тооцоо хийж, зураглал гаргана.
  4. Ажлын явцад хэрхэн яаж ажиллан, юу мэдэж сурснаа багшдаа тайлагнана.

Язык Пушкина Это современный русский литературный язык

Пушкин — основоположник современного русского языка” —– Оценка В. В. Виноградовым[ii] той роли, которую сыграл А.С.Пушкин в развитии национального русского литературного языка.

 Проф. П.Алтанцэцэг, лаурает медали А.С.Пушкина

Первый русский национальный поэт, родоначальник всей последующей русской литературы – таково справедливо и точно признанное место и значение Александра Сергеевича Пушкина в развитии отечественного искусства слова[iii]. Пушкин также впервые – на достигнутом им высочайшем эстетическом уровне поднял свои творения на передовой уровень просвещения века, европейской духовной жизни XIX столетия и тем самым полноправно ввел литературу русскую в качестве еще одной и значительнейшей национально-самобытной литературы в семью наиболее развитых к тому времени западных литератур[iv].

Развитие культуры – многогранное, сложное, исторически развивающееся общественное явление, способ освоения действительности, реализации творческого потенциала человека в сфере материальной и духовной деятельности[v]. В этом и он сыграл очень важную роль.

Общепризнано, что в художественном творчестве русских писателей XIX века, особенно, великого поэта Александра Сергеевича Пушкина отразились и выразились такие качественные особенности культуры и специфика русского народа. Именно это сделало русских писателей XIX века лучшими представителями русской интеллигенции, а Пушкина великим русским национальным поэтом. Социальное устройство России того времени требовало перемены, быстрого развития. В таких условиях формировалось художественное мышление и мировозрение русской дворянской интеллигенции.

А.С.Пушкин вошел в литературу “на гребне подымающейся декабристской волны”, -волны ожидания демократической перемены. Он явился живой связью А.Н.Радищева и декабристов: “восславил свободу” “вслед Радищеву” стал признанным певцом – “Арионом” – декабристов. Но, отразив в своем творчестве существенные стороны периода дворянского движения за социальную реформу, А.С.Пушкин как художник сумел создать произведения, понятные народу. В последние годы жизни А.С.Пушкин стремился сблизиться с самыми замечательными в ту пору представителями демократической России, в частности, В.Г.Белинским.

А.С.Пушкин был кровно связан с самыми передовыми общественными кругами своего времени, был носителем прогрессивного мировоззрения. Он был не только автором замечательных вольнолюбивых стихов и политических эпиграмм. Все его творчество в той или иной мере проникнуто обновительными идеями социальной реформы, выдвинутыми периодом в развитии дворянского движения за социальную реформу в России и поднятыми им на высшую ступень художественной силы и выразительности.

Большинство литературоведов и исследователи считают, что А.С.Пушкин сыграл основополагающую роль в развитии русского литературного языка. В то же время он довел самую форму поэтического выражения до высочайших степеней художественности. Недаром Белинский именно А.С.Пушкина считал первым великим поэтом – художником на Руси.

В художественной литературе А.С.Пушкин ценил прежде всего и больше всего ее идейность, содержательность. Поэзию, по Пушкину, составляют не гладкие стишки, а глубокие чувства и поэтические мысли. А.С.Пушкин говорил, что поэтов, которые пекутся более о механизме языка, наружных формах слова, нежели о мысли, истинной жизни его, неминуемо ожидает неизбежное и быстрое забвение. По словам Белинского, поэзия А.С.Пушкина насквозь проникнута содержанием. Все созданное им изумительное богатство поэтических форм являлось для А.С.Пушкина могучим средством художественного отражения и познания жизни, действительности.

Другими словами, А.С.Пушкин совершил открытие действительности в русской литературе. Добролюбов писал, что “в его стихах впервые открылся нам действительный русский мир”. И в самом деле, в творчестве А.С.Пушкина с поэтической силой, правдой и полнотой отразилось национальное своеобразие русской жизни, был выражен русский национальный характер, были даны реалистические, исполненные широчайшей типичности образы русских людей.

Поднял А.С.Пушкин в своем творчестве и ряд великих вопросов – важнейших проблем, связанных с коренными задачами русской социально – политической действительности того времени. Все это А.С.Пушкина сделало родоначальником новой русской литературы.

Писатель гениальной творческой одаренности, А.С.Пушкин был великим тружеником. Он прямо считал, что упорный, постоянный труд, без коего нет истинно великого, является абсолютно необходимым для писателя. В то же время творческий писательский труд должен быть пламенным, живым, одушевленным, вдохновенным. Именно такой и была писательская работа самого А.С.Пушкина. Он с полным правом мог сказать о себе: “Я знал и труд, и вдохновение”.

Литературное наследие А.С.Пушкина поражает необычайным многообразием         содержания и художественных форм. Автор “Евгения Онегина”, “Меднего Всадника”, “Пиковой дамы”, “Капитанской дочи”, и “Бориса Годунова”, и “маленьких трагедий” действовал всеми родами поэтического оружия, за двадцать с неболыним лет своей литературной работы сумел стать и великим поэтом, и великим прозаиком, и великим драматургом[vi].

А.Н.Островский ценит его, что А.С.Пушкин возводит русскую литературу,  в  нем  одном,  выросшую на  целое столетие. Каждая крупная вещь А.С.Пушкина – новая глава, новый этап в истории развития русской литературы.

В языке Пушкина вся предшествующая культура русской литературной речи нашла решительное преобразование[vii]. Язык Пушкина, осуществив всесторонний синтез русской национально-языковой культуры, стал высшим воплощением национально-языковой нормы в области художественного слова, т.е., в поэзии. Пушкин в сотрудничестве с декабристами намечает пути развития национального русского языка: «Все должно творить в этой России и в этом русском языке», творить на основе «совершенного знания свойств русского языка». Народная художественное литературное творчество с начала 20-х годов становится для Пушкина наиболее ярким выражением духа русского языка, его национальных свойств. Народность, или выражение в искусстве народных интересов и психического склада, образа мыслей для Пушкина менее всего походила на свойственность к простому народу речи. Народность языка Пушкина определяется всем содержанием и своеобразием национальной русской культуры. Поэтому она может быть вполне оценена «одними соотечественниками». Пушкин признает европеизм, но только оправданный «образами мыслей и чувствований» русского народа. Пушкин объявляет себя противником искусства аристократического. «Зрелая словесность» должна иметь своей основой «странное просторечие». В этой широкой концепции народности находили свое место и славянизмы, и европеизмы, если они соответствовали «духу русского языка» и удовлетворяли его потребностям, сливаясь с национальной семантикой. «Простонародное наречие», сближенное с книжным, славяно-русским, – «такова стихия, данная нам для сообщения наших мыслей»[viii].

Пушкин почти не пользуется профессиональными и сословными диалектами города, его средних и низших слоев. Пушкинскому языку в общем чужды резкие приемы социально-групповой и профессиональной диалектизации. Пушкин реформирует синтаксис литературного языка. Краткие, сжатые фразы чаще всего с глагольным центром, логическая прозрачность и в то же время экспрессивная глубина в приемах сочинения и подчинения предложений ясной мысли. Итак, в языке Пушкина впервые пришли в равновесие основные стихии русской речи. Вопрос об общенациональной языковой норме был разрешен. Пушкин окончательно похоронил теорию и практику трех литературных стилей. Открылась возможность бесконечного индивидуально-художественного варьирования литературных стилей. Со времени Пушкина русский литературный язык входит как равноправный член в семью западноевропейских языков.

В процессе развития русского литературного языка нового времени имеются свои самые существенные моменты, которые выделяют различные этапы в этом развитии. Таким узловым моментом являются 30-40-е годы XIX века. С этого момента развитие получает новое направление, новые темпы.

Для такого очевидного перелома в ходе развития литературного языка были все необходимые основания. С одной стороны, предшествующее развитие литературной речи в ее основных стилистических разновидностях выявило противоречия в системе литературного языка, которые еще не нашли своего разрешения ни в течение XVIII века, ни в первой трети XIX века. С другой стороны, литературное творчество 20-х годов, прежде всего творчество Пушкина, дало живые, никогда не исчезающие по своему значению образцы новых норм и форм литературно-языкового выражения. Наконец, с 30-40-х годов того века ведет свое начало развитие новых демократических идей, развитие прогрессивных направлений в общественной мысли, в философии, в литературной критике и эстетике, развитие реализма в художественной литературе.

Гибель поэта стала национальной трагедией. “Солнце русской Поэзии закатилось”, – так сказал в некрологе В.Ф.Одоевский. Однако вклад пушкинского гения в русскую литературу поистине бесценен, и творческим завещанием великого поэта осталось его стихотворение “Я памятник себе воздвиг нерукотворный…”[ix].

Трудно переоценить вклад русской литературы в духовную сокровищницу мировой культуры. Ведь именно русская литература отличается высокой духовностью и нравственностью. Наверное, нет в мире человека, сереьезно интересующегося литературой и не знающего имен: Л.Н.Толстой, Ф.М.Достоевский, А.П.Чехов, И.А.Бунин. Именно через литературу преподаватель помогает студенту понять Россию, русский народ: его нравственные ценности и традиции, его богатую духовность, быт и историю.

Литература является наивысшей формой существования языка, наиболее совершенным видом мышления, самым совершенным способом познания человека. Необходимо читать литературу, потому что в ней “язык отражен трояко – как живая речь, и литературная норма и как произведение искусства”[x].

И я, как участник недавней (7-10 апреля 2007 года) Шанхайской конференции руссистов, хочу сообщить о том, что ее участники единодушно признали, что “чтение есть один из основных методов изучения языка”.

В наших школах и ВУЗ-ах, изучающих русский язык необходимо включать чтение литературы, как необходимый метод познания того или иного изучаемого иностранного языка. Одним из важнейших видов учебной деятельности при изучении иностранного языка является работа с художественной литературой.

Изучая Пушкина, как учебный предмет, можно лучше овладеть русским языком. В нашей системе образования с монгольским языком обучения, русский язык занимает особое место. Он является средством межнационального общения, приобщения к духовным богатствам русской культуры и литературы. Русский язык – важнейшее средство познания других наук, средство развития мышления и воспитания учащихся.

Программа обучения русскому языку должно базироваться на современных подходах к обучению языку: сознательно-коммуникативном и культуроведческом. В этом как раз мы можем использовать произведения А.С.Пушкина.

Основными принципами обучения русскому языку в основной школе являются принципы коммуникативности и сознательности. Принцип коммуникативности определяет цель обучения русскому языку – формирование коммуникативной компетенции. Реализация этой цели предполагает формирование речевой деятельности во всех ее видах. Коммуникативность, выступая как способ обучения, предполагает речевую направленность учебного процесса, максимальное приближение его к условиям естественного общения. Вся система работы должна вызывать необходимость общения и потребность в нем. Учиться общению общаясь – вот основная характеристика коммуникативности. В соответствии с принципом сознательности языковой материал рассматривается как органическая и системно организованная часть учебного материала, на основе которой формируется речевая деятельность учащихся. Осознанное усвоение языковых явлений, фактов, правил рассматривается как обязательное условие достижения свободного владения русским языком. Здесь поможет учащимся язык Пушкина.

Второй подход, реализуемый в обучении русскому языку, – культуроведческий. В соответствии с этим подходом обучение русскому языку должно обеспечивать приобщение учащихся к культуре русского народа, лучшее осознание культуры народа, готовность и способность к диалогу культур.

Изучение русского языка способствует развитию логического мышления учащихся: в ходе обучения приобретаются умения анализировать, сопоставлять, иллюстрировать, делать выводы; отбирать и систематизировать материал в соответствии с темой и основной мыслью высказывания; строить логически правильное и композиционно законченное высказывание на русском языке и т.п.

В процессе изучения русского языка у учащихся формируются общие умения, а именно: добывать самостоятельно знания, работать с учебной литературой, словарями, справочниками, а также контролировать правильность и структуру своей речевой деятельности при использовании русского языка.

Язык Пушкина поможет нам лучше знать и интереснее изучать русский язык.

Литература

[1] В.В.Виноградов, Очерки по истории русского литературного языка XVII-XIX веков, 3-е издание, ЛГУ, М.: «ВЫСШАЯ ШКОЛА», 1982, с.250.

[1] В. В. Виноградов, там же.

[1] И.Г. Хатенович, [http://pushkin-omsk.narod.ru/ss/ss9.html], 2007.

[1] Там же.

[1] Словарь современного русского языка, т.1-17, 1945-1965.

[1] Ю.М.Лотман, Беседы о русской культуре. Быт и традиции русского дворянства (XVIII – начало XIX в.). –Спб.: 1994.

[1] Г.Н.Аверьянова, Русский язык – Свидетель и хранитель истории народа, -М.: РЯ, 2000.

[1]Там же.

[1] Т.В. (c) “оЗон”, 2000 [http://www.ozon.ru/context/detail/id/241786/], 2007.

[1] Г.Н.Аверьянова, Русский язык – Свидетель и хранитель истории народа, -М.: РЯ, 2000, с.247.

[i] В.В.Виноградов, Очерки по истории русского литературного языка XVII-XIX веков, 3-е издание, ЛГУ, М.: «ВЫСШАЯ ШКОЛА», 1982, с.250.

[ii] В. В. Виноградов, там же.

[iii] И.Г. Хатенович, [http://pushkin-omsk.narod.ru/ss/ss9.html], 2007.

[iv] Там же.

[v] Словарь современного русского языка, т.1-17, 1945-1965.

[vi] Ю.М.Лотман, Беседы о русской культуре. Быт и традиции русского дворянства (XVIII – начало XIX в.). –Спб.: 1994.

[vii] Г.Н.Аверьянова, Русский язык – Свидетель и хранитель истории народа, -М.: РЯ, 2000.

[viii]Там же.

[ix] Т.В. (c) “оЗон”, 2000 [http://www.ozon.ru/context/detail/id/241786/], 2007.

[x] Г.Н.Аверьянова, Русский язык – Свидетель и хранитель истории народа, -М.: РЯ, 2000, с.247.

Нийслэлийн лаборатори 28 дугаар сургуулийн орос хэлний багш Б.Мөнхцацралын www.canva.com сайт ашиглан интерактив даалгавар бэлтгэх арга туршлагаас

Нийслэлийн Боловсролын газраас үзүүлж байна.

Теле болон цахим хичээлийн хамрагдалтыг сайжруулахад дэмжин тусалсан Хан-Уул дүүргийн удирдлага, “Юнител” ХХК-ний хамт олонд чин сэтгэлийн талархал илэрхийлье.

ММЗЗАС-ЫН АЖИЛ ҮҮРГИЙН ХУВААРЬ

  1. Цахим хичээл бэлтгэж заах багш нар:
  • 6-р ангид хичээл бэлтгэж заах- Э. Лхагвадулам
  • 7-р анги хичээл бэлтгэж заах -Н.Дамдинсүрэн
  • 8-р анги хичээл бэлтгэж заах – Ж.Алтанчимэг
  • 9-р анги хичээл бэлтгэж заах – Д.Бямбадорж
  • 10-р анги хичээл бэлтгэж заах – Д.Оюунгэрэл
  • 11-р анги хичээл бэлтгэж заах – Н.Дамдинсүрэн
  • 12-р анги хичээл бэлтгэж заах – Д.Бямбадорж
  1. Цахим хичээл зааж байгаа багш нарын хичээлийг цахимжуулах, техник хэрэгслийг хангах, бичлэг хийх багш нар:
  • Н. Отгонтөгс
  • Т. Цэцэгбаяр
  • С. Чогжмаа
  1. Цахим хичээл бэлтгэн зааж байгаа багш нарын хичээлд бэлтгэсэн конспект хичээлийн хэрэглэгдэхүүнийг шивж бэлтгэх.
  2. Хичээлд хэрэглэгдэх дасгал бодлогуудыг шивэх.
  3. Цахим хичээл болон теле хичээл үзэж чадахгүй байгаа сурагчдын судалгааг секцийн багш нараас авч, тэдгээрт зориулсан математикийн агуулгыг эзэмшүүлэх хичээлийг

6-р анги- Ц.Ууганбаяр, 7-р анги- Л.Лхагвадулам, 8-р анги- Ж.Алтанчимэг, 9-р анги-Д.Бямбадорж, 10-р анги- Д.Оюунгэрэл, 11-р анги- Н.Дамдинсүрэн, 12-р анги- Б.Эрдэнэнямаа багш нарын бэлтгэсэн хичээлийг цаасан хэлбэрт шилжүүлэн бэлтгэх.

  1. Теле болон цахим хичээлийг судалж чадахгүй байгаа сурагчдын эцэг эх болон өөрийн цахим хаягаар явуулах зэрэг ажлуудыг Б.Эрдэнэнямаа, Л.Лхагвадулам, Ц.Ууганбаяр багш нар хийхээр хэлэлцэн хуваариллаа.

Математикийн багш нарын цахим хичээлийн хэлэлцүүлэг

  • 6-11-р ангиудын Математикийн цахим хичээлээр багш нарын хуваарилалт:

6-р анги- Д.Оюунгэрэл

7-р анги-Н.Дамдинсүрэн

8-р анги- Ж.Алтанчимэг

9-р анги- Д.Бямбадорж

10-р анги- Д.Оюунгэрэл

11-р анги- Н.Дамдинсүрэн

12-р анги- Д.Бямбадорж

  • Кабинетийн тухай

№301 кабинетийг коджуулах ажлыг дуусгах.

  • Хичээлийн хуваарь /хавсаргав/

6-р анги

  Цахим хичээлийн сэдэв Цаг
1 Алгебрын илэрхийлэл 1
2 Гишүүнчлэн үржүүлэх, ерөнхий үржигдэхүүн хаалтнаас гаргах 1
3 Хялбар тэгшитгэл- 1 ц 1
4 Дараалал 1
5 Функц, график 1
6 Шулууны график байгуулах 1
7 Нийлбэр, үржвэрийн зарчим 1
8 Үзэгдлийн магадлал 1

7-р анги

  Цахим хичээлийн сэдэв Цаг
1 Натурал илтгэгчтэй зэргийн чанар 1
2 Нэг гишүүнтүүдийг үржих ба хуваах үйлдэл 1
3 Ерөнхий үржигдэхүүн хаалтнаас гаргах 1
4 Дарааллын зүй тогтлыг олох, ерөнхий гишүүний дүрмийг олох 1
5 Арифметик прогресс 1
6 Солбисон өнцгийг таних, хэрэглэх 1
7 Гурвалжны дотоод ба гадаад өнцөг 1
8 Гүдгэр олон өнцөгтийн дотоод өнцгийн чанар таних, хэрэглэх 1

8-р анги

  Цахим хичээлийн сэдэв Цаг
1 Нийлбэр ба ялгаврын квадрат 1
2 Алгебрын бутархайн нэмэх, хасах үйлдэл 1
3 Алгебрын бутархайн үржүүлэх, хуваах үйлдэл 1
4 Хоёр хувьсагчтай шугаман тэгшитгэлийн систем 1
5 Өгүүлбэртэй бодлогыг системт тэгшитгэл зохиож бодох 1
6 Арифметик прогрессийн чанар 1
7 Нэг хувьсагчтай шугаман тэнцэтгэл биш, давхар тэнцэтгэл биш 1
8 Пифагорын теорем 1

9-р анги

  Цахим хичээлийн сэдэв Цаг
1 Квадрат тэгшитгэл бодох томьёоны арга 1
2 Хялбар илтгэгч тэгшитгэл бодох 1
3 Хялбар иррациональ тэгшитгэл бодох 1
4 Дарааллын ерөнхий гишүүний томьёо, рекурент томьёо 1
5 Хоёр хувьсагчтай шугаман тэгшитгэлийн систем 1
6 Шугаман функц, урвуу функц, оролт, гаралт, налалт 1
7 Квадрат функц 1
8 Гурвалжны биссектрис, медианы чанар 1
9 Тойргийн тэгш хэмт чанар 1

10-р анги

  Цахим хичээлийн сэдэв Цаг
1 Матрицын 2х2, 3х2 хэмжээст матрицын тодорхойлогч 1
2 2х2, 3х2 хэмжээст матрицын урвуу матрицыг олох 1
3 Хоёр хувьсагчтай шугаман тэнцэтгэл бишийн систем бодох 1
4 Илтгэгч тэгшитгэлийн график ба орлуулгын арга 1
5 Тойргийн хөвч, огтлогчийн чанар 1
6 Тойрогт багтсан өнцгийн чанар 1
7 Хоёр цэгийн дайрсан шугаман тэгшитгэл бичих, налалтыг олох 1
8 Координатын эх дээр төвтэй тойргийн тэгшитгэл бичих 1

11-р анги

  Цахим хичээлийн сэдэв Цаг
1 Параллель ба перпендикуляр шулуун, өгсөн нөхцөлд шулууны тэгшитгэл бичих 1
2 Огторгуйн координатын системд 2 цэгийн хоорондох зай, дундаж цэгийн координат олох 1
3 Нэгж радиустай тойрог ба тригонометр функц 1
4 Тригонометрийн адилтгалууд 1
5 Тригонометрийн илэрхийлэл хялбарчлах 1
6 Огторгуй дахь вектор түүний үйлдлүүд 1
7 Огторгуйн координатын систем дахь векторын координат, түүн дээрх үйлдлүүд 1
8 Векторын скаляр үржвэр 1

12-р анги

  Цахим хичээлийн сэдэв Цаг
1 Модультай шугаман тэгшитгэл 1
2 Модультай тэнцэтгэл биш 1
3 Уламжлалын хэрэглээ 1
4 Эх функц 1
5 Тодорхой биш интеграл 1
6 Тодорхой биш интеграл бодох орлуулах арга 1
7 Тодорхой биш интегралыг хэсэгчлэн орлуулах аргаар бодох 1
8 Тодорхой биш коэфицентийн аргаар рациональ функцийн интегралыг бодох 1